بازار اولیه (primary market)

بازار اولیه چیست و چه کاربردی دارد؟ بازار سرمایه پر از اصطلاحات و تعاریفی است که کاربران حرفه ای و آگاه بایستی با اهم آن ها آشنا باشند. عدم آشنایی با این اصطلاحات، کار تحلیل را سخت نموده و احتمال خطا را در معامله افزایش می دهد. یکی از اصطلاحات رایج در بازار بورس نیز بازار اولیه است. بورس ایران به دو بازار اولیه و ثانویه تقسیم می شود که هر یک از این بازارها ویژگی ها و کاربرد خاص خود را دارند.

در این مقاله قصد داریم به معرفی مشخصات بازار اولیه بپردازیم و کاربردهای آن ار برای کاربران بازار بورس بیان کنیم. اگر شما هم یکی از فعالین بازار سرمایه بوده و سرمایه گرانقدر خود را در این بازار برای کسب سود، سرمایه گذاری نموده اید، لازم است تا با مفاهیمی مانند Primary Market آشنا باشید.

اتفاقا معاملات این بخش از بازار بورس اهمیت زیادی داشته و در ماه های اخیر جذابیت های زیادی هم در بین کاربران داشته است. در ادامه برای درک بهتر این بازار با ما همراه بمانید.

تعریف بازار اولیه

بازاری که برای اولین بار سهام یک شرکت و یا هر واحدی که وارد بازار بورس می شود در آنجا عرضه می گردد، به نام بازار اولیه شناخته می شود. این مفهوم نه فقط مختص بازار سرمایه بلکه در هر بازار دیگری نیز با همین تعریف شناخته می شود. در بازارهای سنتی نیز چنین بازاری را می توان برای عرضه کالاهای مختلف تعریف نمود.

هر سهمی و هر اوراقی برای خرید و فروش در بازار بورس، روز اولی دارد. مسلما قوانین و ضوابط روز اول معاملات با روزهای دیگر تفاوت هایی دارد. از این رو بازار اولیه در این بازار تعریف شده است تا شرکت های وارد شده به بازار بورس تکلیف خود را در این بازار بدانند و روند مشخصی را در هنگام عرضه سهام خود طی کنند. (1)

با ورود به بازار اولیه، شرکت ها برای اولین بار سهام خود را به صورت مستقیم و بدون واسطه به سایر سهام داران عرضه نموده و آن ها را به فروش می رسانند. در اولین روزی که سهام شرکتی به بازار عرضه می شود در کنار همه خریداران تنها یک فروشنده وجود دارد. برخلاف روزهای دیگر در بازار ثانویه که ممکن است هزاران نفر فروشنده سهام باشند، در بازار اولیه فروشنده تنها انتشار دهنده اوراق بهادار در بازار بورس است.

شرکت هایی که برای تامین مالی مورد نیاز خود در بخش تولید و بازاریابی و سایر بخش های شرکت خود به دنبال حضور در بازار بورس و فروش سهام خود هستند، در این روز، بخش در نظر گرفته برای این منظور را به خریداران عرضه و آن ها را به فروش می رسانند. اعم تامین سرمایه شرکت ها، در همین بازار برای آن ها رقم می خورد.

البته در روزها و ماه های آینده هم امکان ارائه سهام های بیشتر به بازار وجود دارد که با روش هایی مانند افزایش سرمایه و... صورت می پذیرد که خارج از قوانین بازار اولیه است اما در نوبت اول تنها راه ارائه و عرضه سهام در بازار بورس، بازار اولیه است. (2)

عرضه اولیه چیست؟

احتمالا با این عبارت شیرین در بازار بورس آشنایی دارید. عرضه اولیه به معنای معرفی یک سهم برای اولین بار در بازار بورس است. دقیقا همان تعریفی که از بازار اولیه داشتیم. اولین حضور هر شرکتی در بازار بورس با عنوان عرضه اولیه صورت می پذیرد. دلیل منفک کردن این روز و این بازار از بازار اصلی بورس نیز به جهت برخی از مشخصات و ویژگی هایی است که به آن نسبت داده می شود.

بازار اولیه و عرضه اولیه، مشخص کننده قیمت شرکت ارائه دهنده سهم و سازمان بورس است. روال کار در این عرضه به این صورت است که بعد از تقاضای شرکت مذکور و بررسی مدارک و ویژگی های لازم، سازمان بورس اجازه ورود شرکت مذکور به بورس را صادر می نماید. در قدم بعدی این سازمان اقدام به ارزیابی دارایی ها و درآمدهای شرکت نموده و آن را به صورت کاملا شفاف در سایتی برای بازدید کاربران نیز قرار می دهد.

بعد از قیمت گذاری اولیه به دلیل ایجاد جذابیت برای خریداران، این سهام معمولا با قیمتی 20 درصد کمتر از قیمت واقعی وارد بازار بورس شده و شروع معاملات آن با این تخفیف 20 درصدی است. (3)

تخفیف 20 درصدی همه تحلیل گران (چه بنیادی و چه تکنیکال) را برای خرید ترغیب نموده و از این جهت همه سهام داران به نوعی از این عرضه استقبال می نمایند. هر چند در سال های گذشته به جهت کم بودن تعداد سهام داران در بازار بورس ایران و کد بورسی های کم صادر شده، گاها عرضه اولیه ها به میزان فروش پیش بینی شده نمی رسید اما در روزهای کنونی این عرضه ها معمولا با حجم عظیمی از کاربران مورد استقبال قرار گرفته و از این رو حتی میزان سهام اولیه ثبت نام شده نیز به کاربر اختصاص نیافته و تعداد سهام کمتری به هر نفر می رسد. دلیل این امر در وهله اول جذابیت قیمتی و روند صعودی عرضه اولیه مذکور در روزهای آتی خواهد بود.
 

کاربردهای بازار اولیه

بازار اولیه به جهت کاربردی که دارد هم برای اقتصاد و هم برای سهام داران و هم خود شرکتی که سهام خود را عرضه اولیه می نماید اهمیت بسیار زیادی دارد. از این رو شناخت این کاربرد برای سرمایه گذاران لازم و ضروری است.
 
  • کاربرد بازار اولیه برای شرکت ها
شرکت های که در بدو ورود به بازار بورس پذیره نویسی شده و وارد این بازار می شوند، هدف اولیه مشخصی دارند. اولین هدف برای این شرکت ها تامین سرمایه نقدی برای ادامه فعالیت های تولیدی و اقتصادی است. تصور نمایید که یک شرکت بسیار بزرگ برای ادامه فعالیت های اقتصادی خود نیاز به چه حجمی از آورده های نقدی دارد؟

راه های تامین این سرمایه ها، اول به صورت وام از طریق بانک است که نیاز به هزینه های زیادی داشته و عواقب خاص خود را دارد. دومین روش معمول هم عرضه اولیه سهام شرکت در بازار بورس است. از این طریق در یک روز کاری، حجم عظیمی از سرمایه مورد نیاز برای شرکت فراهم شده و این مهم برای آن ها فراهم می آید.
 

  • مزایای بازار اولیه بورس برای سهام داران خرد و کلان

سهام داران نیز می توانند با خرید عرضه اولیه در روزهای ابتدایی حضور نماد در بازار بورس، با سود تقریبا تضمین شده ای روبرو باشند. در بدترین و منفی ترین بازار نیز عرضه اولیه ها معمولا رشد خوبی داشته و با حرکت مقتدرانه ای روند مثبتی در پیش می گیرند. این روند فرصت مناسبی جهت سهام داری در بازار بورس برای سهام داران است.

از جهتی دیگر خرید این عرضه اولیه ها می تواند روشی بسیار عالی برای پس انداز پول های انباشته باشد. در یک مقایسه ساده می توان دریافت که میزان سوددهی این سهام ها در سال، به مراتب از سودهای بانکی بیشتر بوده و علاوه بر کسب سود برای سرمایه گذار، مانع از افت ارزش سرمایه وی در اثر نوسانات بازار نیز می شود. استفاده از این فرصت در چند ماه اخیر در بین کاربران به شدت رونق گرفته است و عده زیادی به خرید این عرضه های اولیه با پس اندازهای خود روی آورده اند. (2)


 

  • مزایای بازار بورس برای اقتصاد

بزرگتر شدن اقتصاد یکی از اولین قدم هایی است که همه دست اندرکاران دولتی به دنبال آن هستند. حضور شرکت های موفق و سودده در اقتصاد باعث می شود تا هم در بخش تولید پیشرفت های خوبی در کشور ایجاد شود و هم در بخش صادرات و ارز آوری نیز شاهد رشد های قابل توجهی باشیم. در این میان عرضه اولیه ها می توانند یکی از تاثیرگذارترین موارد برای چنین شرایطی در بازار باشند.

عرضه اولیه ها راهی برای به جریان درآوردن نقدینگی های سرمایه گذاران خرد نیز محسوب می‌شود. وجود سرمایه های انباشته مردم و عدم حضور آن ها در بازار باعث می شود تا رکود و تورم بر جامعه مستولی شود. به جریان در آوردن این سرمایه ها روشی عالی برای رونق اقتصادی است. دولت و دست اندرکاران این عرصه می بایست با تبلیغ چنین ساز و کاری این سرمایه ها را به بخش تولید تزریق نموده و از این ابزار به نفع احسنت استفاده نمایند. (2)
 

ویژگی های خاص بازار اولیه

برای درک هر چه بهتر بازار اولیه در بازار بورس بایستی به بررسی ویژگی های منحصر به فرد آن پرداخته و مشخصات ویژه آن را مرور نماییم. در ادامه این مشخصات را بررسی خواهیم کرد.
 
  • اولین خرید از خود شرکت
شما در بازار بورس برای خرید یک سهم، نیاز به فروشنده خواهید داشت. این فروشنده هم می تواند از سهام داران حقیقی و هم از سهام داران حقوقی باشد. از این رو خرید شما منوط به فروش فروشنده در بازار سهام است. اما در عرضه اولیه شما بدون نیاز به دخالت سایر سهام داران و فروشنده به صورت مستقیم سهام را از شرکت مذکور خریداری می نمایید. این اتفاق تنها در بازار اولیه امکان پذیر است و در بازار ثانویه شرایط آن مهیا نخواهد بود.
 
  • قیمت ثابت در طول عرضه اولیه
یکی دیگر از ویژگی های عرضه اولیه سهام ها در بازار اولیه، ثابت بودن قیمت در طول معاملات است. به این معنی که قیمت سفارش خرید برای لحظه اول و آخر زمان تعیین شده برای ثبت سفارش، یکسان بوده و هیچ تغییری نخواهد داشت. در بازار ثانویه این قیمت در هر لحظه در حال تغییر است و زمان سفارش روی قیمت آن تاثیر مستقیمی دارد. (3)


 

عرضه اولیه بخریم یا نخریم؟

سوال بسیار مهمی که بسیاری از کاربران درباره عرضه اولیه ها دارند ورود به این سهام ها یا عدم ورود به آن ها است. برخی از افراد معتقدند که مبالغ این عرضه اولیه ها بسیار کم بوده و خیلی نمی توان روی سود آن ها برنامه ریزی کرد. اما ذکر چند نکته در این باره می تواند دید روشن تری برای شما داشته باشد.
 
  • در طول یک سال، عرضه اولیه های زیادی در بازار بورس ارائه می شود که خرید همه آن ها می تواند مبلغ قابل توجهی باشد.
 
  • در برخی موارد با ورود شرکت های بزرگی مانند شستا در بازار، مبلغ اولیه لازم برای سرمایه گذاری در آن ها نیز قابل توجه بوده و سود آن نیز می تواند قابل توجه باشد.
 
  • سرمایه گذاری و یا پس انداز همین مبالغ کم در سایر بازارها امکان پذیر نبوده و این تنها راه برای کسب سود از این سپرده ها است.

از این رو خرید عرضه اولیه برای سهام داران می تواند روشی خوب برای کسب سود باشد.

پی نوشتها
  1. www.borhansys.com
  2. www.ciaco.ir
  3. www.khanesarmaye.com